Buscar:  
Diccionarios:
Alarcón
Arenas
Bnf_361
Bnf_362
Bnf_362bis
Carochi
CF_INDEX
Clavijero
Cortés y Zedeño
Docs_México
Durán
Guerra
Mecayapan
Molina_1
Molina_2
Olmos_G
Olmos_V
Paredes
Rincón
Sahagún Escolio
Tezozomoc
Tzinacapan
Wimmer
Palabra: Palabra exacta  Inicio Cualquier parte
En: Náhuatl Grafía normalizada Traducción
Resultados

huipilli 

Paleografía: HUEIPILES
Grafía normalizada: huipilli
Traducción uno: hueipil / bestido *AP
Traducción dos: huipil / vestido *AP
Diccionario: Tezozomoc
Contexto:HUEIPILES
Y llegaron a Malinalco y, llegados primero a Mechuacan hombres y mugeres començaron a rretoçar en el agua de gran contento, adonde es agora Pascuaro, y los otros mexicanos, sus consortes, biendo cantidad dellos se quedauan, les tomaron forçiblemente sus mantas y atapador de sus bergüenças (maxtli) y a las mugeres sus hueipiles y naguas, de manera que los barones quedaron sin ataparse sus bergüenças y las mugeres, con la priesa, hisieron manera de capiçayo o capote bizcaíno, llaman ellos çicuilli, que oy día las traen puestas por la calor que allí haze (f:001r.)

Traían xícaras rredondas, a las mil marauillas pintadas, como bateas, otras menores y más chicas, labradas y pintadas, y tecomates, basos de uer cacao, galanos, y mantas muy galanas labradas al uso mexicano con seda de la tierra (tochomitl), de todo género de colores, y pañetes labrados galanes sirben de atapar las bergüenças de los hombres, y hueipiles, nahuas blancas y labradas de muy delgado hilo y leonadas, y esteras, petates galanos [12v¾] labrados, otros de palma, y asentaderos labrados y espaldares que llama yzhuaycpalli, tepotzoyzpatli; y maíz, frisol, chile, calabaças, huauhtli y chiantzotzolli, pepitas, chile de todas maneras de esta Nueua España, y corteza de árboles para los brazeros escalentaderos, tea sirbe de candelas de sebo para alumbrar de noche y carbón; y todo género de piedras para labrar casas, pesada y libiana y blanca, que era el gusto y rregalo de los mexicanos; asimismo las comidas de carne de benados barbacoa asados y conexos barbacoa, tuças barbacoa, todo género de pescado de los rríos caudales, benidos de lexos tierras, camarones, sardina y langosta de la gorda de comer, y todos los demas géneros de comidas de campos y criados, naçidos de magués; y lo de las frutas que se cree abentaxar la diuersidad de géneros de frutas de diuermas maneras y tiempos que se dan y nasçen como en nra España (f:012v.)

Luego, tras de esto, salió Cuecuex y Çacangatl teuctli y Tepanecatl e truxeron cargas de leña y coas y hueipiles de nequén (ychhuipilli), e dixéronles: "Señores mexicanos, esto os da y ofresçe el rrey Maxtlaton, pues [16v¾] bosotros sabéis, señores, otra cosa no tenemos que daros (f:016v.)

E asimismo dixeron los de Cuyuacan: "Tanbién nos dixo el Maxtlaton que luego os pusiésemos estas naguas y hueipiles de nequén (f:016r.)

Rrespondióles Tlacaelel: "No, bellacos, que no e de parar hasta acabar de consumir a Cuyuacan como lo tengo do ya, porque tendáis, bellacos, cómo nos pusistes hueipiles y naguas de magués (f:017r.)

Y al tiempo y ora que yba declinando el día y ora del areyto (mitote) benían çiertos personas cargados, por mandado del rrey Monteçuma y Çihuacoatl dauan a los parientes de los muertos algunas mantas comunes (cuachtli) y pañetes llaman maxtlatl, y a los prençipales plumería, joyas baxas, y a las mugeres naguas, hueipiles, algunas mantas, todo por mandado del rrey y de sus tributos, en señal de merçedes y consuelos de sus deudos; hasta comidas de maíz, huauhtli, chian, frisol, pepitas y leña, atados y rrepartidos tre todos ellos muy conformes unos de otros (f:029r.)

Y asimismo hueipiles y naguas de mugeres labradas y blancas, y orejeras de mugeres, diferentes de las de los ombres, que ponían las mugeres de los señores y prençipales y las mugeres de los mayordomos, que era dedicado a ellos (f:045v.)

Y así se hizo, , benidos ante sus palaçios, les dieron de comer a todos cumplidamente de todo y a los barones les dieron a beuer cacao y a las mugeres, donzellas, niños, niñas, les dieron lugar de cacao, catole, que abía dello muchas canoas llenas, y a los biexos, después de acabado de comer, les hizieron merçed de mantas y pañetes, y a los soldados les dieron mantas de a quatro braças de largas, hasta las criaturas les dieron mantas y a las mugeres naguas y hueipiles (f:050v.)

Començaréis luego todas las mugeres a seguirnos a traer cargadas de hueypiles, naguas, cacao, mantas, oro, piedras preçiosas y plumería y todas las demás mantenimientos del sustento humano, tecomates, xícaras, metates, ollas, cántaros y todas las demás cosas (f:057v.)

Luego binieron los de Guaxtepec cargados con otros quatro esclauos de mucha rropa delgada y naguas, hueipiles, mantas rricas (f:072r.)

73v¾] Acabado esto, bienen todos los esclauos y esclauas heran del rrey Axayacatl, todos los borones muy bien bestidos, mantas muy rricas, pañetes (maxtlatl) muy galanos, cotaras (cactles) dorados, cargados con los tesoros, joyas, piedras preçiosas de gran balor unos çestillos galanos, las mugeres y ellas muy bien bestidas de hueipiles, naguas muy galanas cargadas (f:073v.)

Y tras de esto bienen mantas y naguas de muger labradas a las marauillas, llamadas chiconcueytl, y hueipiles, fardos de algodón, pepita, leña y tea, sirben de belas para alunbrarse [84v¾] de noche, como serbirse dello de candelas de seuo, maíz, frisol, chian, y comiençan a ponerlo todo por su orden y conçierto según costumbre tre ellos antes, y la comida tras de ello, y fruta de tunas blancas y amarillas, rrosas, perfumaderos, y luego trujeron a la postre el cuauhtlananacatl, hongos con que se briagan, montesinos (f:084v.)

Y biaron mucha sunma de naguas de muchas colores, hueipiles puntiagudos llaman quechquemitl, y toznenez (papagaios) amarillos mansos y huacamayas grandes, que llaman alome, y páxaros que paresçen perdizes de Castilla, saluo son muy prietos, como azabache su pluma, con plumajes llaman xomome y chiltecpin, muy menudo, llaman lengua mexicana totocuitlatl, y pepita fardos, xícaras grandes labradas, y pescado grande barbacoa, que llaman axolomichin (bagres) y tepemichin, son bouos y rróbalo y camarón y otro género de pescado menudo, corcobado, que llaman topotli, que es lo que se haze en Tuçapan y Tziuhcoac y Tamapachco, y piernas de mantas de a ocho braças de largo, muy finas (f:090v.)

Danles luego de bestir a todos de unas mantas llaman hecacozcayo, conforme como ellos eran, y las mugeres de la mesma manera de hueipiles, naguas; hasta las criaturas las pobres mugeres traíam [91r=] a cuestas y los braços (f:090r.)

El tributo de Cuetlaxtlan hera para el ornato de prençipales: beçoleras de esmeraldas, orexeras de oro, frentaleras de papel, que así le nonbran, dorado, teocuitla yxcuaamatl (bandas anchas doradas), collarejos de las gargantas de los pies para señores (yoxipepetlactli), trançaderas de cauello con plumería rrica, trançadera de abes, de águila la plumería, trançaderas de abes doradas llaman çacuantlalpiloni, beçoleras de oro senzillo, beçoleras berdes de piedras rricas, beçoleras de cristal, otras beçoleras de piedras de diferentes maneras, amoxqueadores de pluma muy rrica con las lunas de en medio de oro, cueros de tigueres muy bien adouados, y leones, louos, onças, mucho género de mantas muy rricas de muchas y diuersas colores labradas y mucha sunma de pañetes labrados de ynfinitas maneras de labores y colores y en ellas puestos y labrados la figura de los dioses, como es Xochiquetzal y Quetzalcoatl y Piltzinteuctli, estos para los señores y prençipales más altos que los otros; y luego mantas largas delgadas de a beinte braças de largas y de a diez braças y de a ocho y de a quatro y de a dos braças, y las mantas de todo género de labores diferentes, a las marauillas galanas; y naguas muy rricas para las mugeres de los señores, hueipiles, y las naguas, las nonbran chiconcueitl y tetenacacocueitl, hueipiles llaman y nonbran xoxoloyo y maipiloyo, y otros labrados de ynfinitas labores, que es lo que acostumbran a hazer y traer las mugeres de señores y de prençipales y no las maçehuales como agora usan tan comúnmente en general, que era con graues penas la que se quería abentaxar a traerlo, y lo consiguiente los honbres que eran comunes y llanos no traían puestas mantas labradas sino blanca o de nequén, ni traía cotaras ni pañete (maxtlatl) de lienço sino de nequén, so graues penas, saluo que aunque [94v¾] aunque fuese mançebo y ubiese ydo a guerras y alcançado bitoria, ubiese hecho presa de cautiuo, a estos tales nada les hera prohibido, ates entrauan en el palaçio y aconpañauan al rrey y a sus prençipales y capitanes (f:094v.)

Solos abían quedado los saçerdotes de los templos y, llamados por Ahuitzotl, después de les aber hecho Çihuacoatl parlamento, les dieron rropas de mucha estima y balor, saluo rrodelas y espadartes, y para ellos hizo llamar Ahuitzotl a todos los mayordomos les hizo traer a cada çinco cargas de muy rricas mantas, se trujeron para ellos dozientas cargas de todo género de mantas rricas, naguas, hueipiles (f:098v.)

Comiençan luego de benir fardos o cargas de cacao, mantas, papel y mantas de a quatro braças muy rricas, pepita, chile fardos, e dízenle a Ahuitzotl [100r=] Ahuitzotl, rrey, que el tributo de su cacao an de ser cada un año quatroçientas cargas, "y lo emos de lleuar cargado a los palaçios de Mexico Tenuchtitlam, y diez cargas de muy finas mantas, çinco cargas de naguas rricas para mugeres, otras çinco cargas de hueipiles; y con esto serbiremos, pues otra cosa aquí no se haze y cría, ni más tratamos (f:099r.)

Agradesçiólo mucho Monteçuma, mandó a los mayordomos les diesen de comer y beuer y les diesen a los biexos rrosas y perfumadores, y llamó a todos los mayordomos le truxesen mantas y pañetes (maxtlatl), y dio y rrepartió a los pobres pescadores, y a sus mugeres, naguas, hueipiles (f:121r.)

Con muchas rreuerençias, umillaçión dieron su baxada y oraçión breue a la usança y presentaron lo que de parte del rrey CalCacçolzin y prençipales biaron, heran como a manera de hueipiles o como manteos de clérigo por el pescueço abrochachado y hasta la espinilla, braços rremangados, "y estas nras mantas cortas llamamos tzanaton, muy bien labrados lo uno y lo otro, y unos arcos con sus carcajes de flechas dorado, con cada çien baras tiraderas en cada carcax, y luego el rrenombre del pueblo Mechuacan traemos estos géneros de pescado barbacoa adobado (f:124r.)

Acabados de comer muy cumplidamente, mandó les diesen a todos, a cada quatro mantas y pañetes y cotaras, y a las mugeres, a cada quatro pares de naguas y hueipiles (f:127v.)

Fueron huehuetecas mexicanos allí asentados y tepapateca, Tlatlapanalan, Chietla, nombrados coatlalpanecas, muchas ofertas, encaresçimientos, rrosas, perfumadores, tributos de mantas de todo género, plumería, pañetes, cotaras, naguas, hueipiles, todo fardos, cargas teras, y algodón, chile, fruta de todo género (f:130r.)

Luego le mandó a Petlacalcatl le truxese lo que tenía en guarda de mantas de a diez y de a çinco braças, rricas, y mantas muy rricas para ellos, pañetes, a cada, dos cargas de cacao y canoas de maíz, fardos de chile, fardos de algodón, chian, pepita, naguas, hueipiles (f:151r.)

Hizo llamar a Petlacalcatl, su rreal mayordomo, díxole: "A cada uno de estos mis abuelos daldes, a cada, carga de mantas de las de a diez braças y de a ocho y de a quatro y mantas rricas, pañetes, hueipiles, naguas para mis abuelas, maíz, chile, pepita, algodón, frisol, cada uno ygualmente (f:155r.)

QÜEIPILES
Y bisto Axayaca y Çihuacoatl la figura, les agradó muy mucho y fueron pagados los oficiales muy bien, con tantas cargas de mantas, naguas, güeipiles, canoas de maíz, huauhtli, chian y lo más anexo pertenesçiente al menester de sus casas (f:071r.)

Llegados todos los cuachtin y otomies, tequihuaques, balientes soldados, dan sacomano a las cosas presentadas de mantas, güeipiles, naguas, chile, algodón, y todo lo demás se rrepartió tre ellos (f:084r.)

Acabado esto, comiença de llorar delante de los dioses, solloçando, sospirando, diziendo: "Señores, nros señores de las aguas, bientos, tierras, pobre de aquellos uros çierbos y basallos, las águilas, tigueres, soldados que os ban a traer de las yeruas pequeñas, chicas, de los bençidos para ura pequeña ofrenda y sacrifiçio, que ban por mí a traerme naguas, güeipiles (f:105r.)

Y dio a los demás naturales de sus tributos mucha cantidad de mantas, güeipiles, de los rreales tributos y hizo traer ochoçientas mill cargas de maíz para los mexicanos de todas las partes y lugares çercanas [115r=] de Mexico, por tributo, y mucha cantidad de chile, tomate, abes, caça del monte, benados, conexos, liebres, gallinas monteses, codornizes para dar contento a los mexicanos (f:114r.)

Dioles a cada uno el mayordomo mantas de a quatro braças muy rricas y otrs mantas galanas y nahuas, güeipiles, pilones de sal blanca, a diez cargas de pepita, otras de frisol, a cada, dos fardos de chile, una canoa de maíz a cada uno y a cada, dos cargas de cacao, algodón a cada uno ygualmente (f:149v.)

HUEIPIL
Y llegando a la gran plaça bino a rresçibirle Çihuacoatl, e traía bestido un saco manera de hueipil y naguas de serrana, e le fue subiendo y guiando arriba del templo y llegando a la piedra llaman topxicalli, que estaua allí el hueso del tiguere agudo, y començóse luego a sacrificar y sacarse sangre de las orexas y molledos y espinillas, hincado de rrodillas delante del gran ydolo Huitzilopochtli (f:130r.)

GÜEIPIL
Los barones usaron el traxe manera de güeipil, con su hombro labrado (f:001r.)

Bienen muchos deudos, amigos, mugeres y bezindad a saludar a la biuda, los quales traen manera de ofrenda: alguna de las mugeres como ofrenda la da a la biuda como naguas, otras señoras de calidad güeipil, los barones dan una orejera de nabaxa o cristal o beçolera de piedra chalchihuitl, la que menos una çesta de frisol o chian, una abe o dos de las gallinas, pabas (çihuatotolin), y luego a estos tales les dan de comer tres o quatro géneros de tortillas llaman tlaacatlacualli y papalotlaxcalli (comida de gente buena), y tortilla bolada (papalotlaxcalli), y gallinas guisadas al antigua usança llamamos pipian, y breuaxe llaman yzquiatl y rrosas y perfumaderos galanos (yetl), y luego los barones conbidados cantauan sentados con un atambor baxo (tlapanhuehuetl) el canto de difuntos, que llaman miccacuicatl, todos trançados los cabellos y otros emplumadas las cabeças, y luego ponen en medio una gran gícara llaman teotecomatl y llena de bino a su modo, llaman yztac octli, que caue más de media arroba de bino blanco, y luego uno de ellos, el más moço, les comiença a dar a cada uno de beuer por su orden, començando desde el más ançiano hasta benir acabar en el más moço y, acabado esta tecomate, le hinchen los de la casa del difunto por dos, tres, quatro y más bezes, y luego se lebanta el más antiguo o biexo y rroçía al estatua con el bino blanco (yztac octli (f:070r.)


Fuente: 1598 Tezozomoc
Notas: ch-- iui-- c$-- Esp: (-- Esp: )-- Esp: yn-- Esp: be--


Entradas


huipilli - En: 1551-95 Docs_México    huipilli - En: 1571 Molina 1    huipilli - En: 1571 Molina 2    huipilli - En: 1579 Durán    huipilli - En: 1580 CF Index    huipilli - En: 1580 CF Index    huipilli - En: 1580 CF Index    huipilli - En: 1580 CF Index    huipilli - En: 1595 Rincón    huipilli - En: 1598 Tezozomoc    huipilli - En: 1629 Alarcón    huipilli - En: 1629 Alarcón    huipilli - En: 1780 ? Bnf_361    huipilli - En: 2004 Wimmer    

Descomposición


huipil-li

Palabras


huipil    huipilcolli    huipile    huipileque    huipillan    huipille    huipilli +    huipiltia    huipiltitich    huipiltitlan    huipiltlappoyahuac    huipiltontli    huipilzolli    


(noch)palli    aachtli    aactiyaliztli    aamoxtli    aapilolli    aaztli    abril metztli    ac teotl ac mahuiztli    ac tlacatl ac mahuiztli    acacampaxoliztli    acachapoli    acachichictli    acachto tonalli    acacitli    acacpalli    acacuextli    acahualchictli    acahualli    acahuitztli    acahuiztli    


huipilcolli    huipiltontli    huipilzolli    

Paleografía


-huipil[li] - En: 1629 Alarcón    HUEIPILES - En: 1598 Tezozomoc    Uipilli - En: 1780 ? Bnf_361    uipilli - En: 1580 CF Index    uipillj - En: 1580 CF Index    ujpilli - En: 1580 CF Index    vipilli - En: 1571 Molina 1    Vipilli - En: 1571 Molina 2    vipilli - En: 1580 CF Index    vipilli, - En: 1595 Rincón    

Traducciones


huipil de - En: 1629 Alarcón    hueipil / bestido *AP - En: 1598 Tezozomoc    huipil - En: 1551-95 Docs_México    "Camisa de mujer" - En: 1579 Durán    [Ver ihuipil] - En: 1629 Alarcón    Blouse, blouse sans manches. / métaphor., " cuêitl huîpîlli têpan câna ", il saisit les jupes et les blouses des autres. Désigne l'adultère. / botanique, " nâhui îhuîpîl ", nom d'une racine médicinale. - En: 2004 Wimmer    Camisa de castilla. Camisa de India - En: 1780 ? Bnf_361    IX-59 67, X-64 - En: 1580 CF Index    IX-59 - En: 1580 CF Index    VIII-47(2) - En: 1580 CF Index    camisa de india. - En: 1571 Molina 1    camisa de india. - En: 1571 Molina 2    II-143 144, IV-5 93, V-190 192(2), VI-54 127 131 161 163 196(2), VIII-47(8), IX-45 46(2) 47(2) 51, X-179 189 - En: 1580 CF Index    vestidura de muger. - En: 1595 Rincón    

Textos en Temoa

2r 9

Auh yn ihcuac nican Amaquemecan oquiz omoteneuh hernando cortes capitan ça tepan Marques del Valle omochiuh çan yehuantin nican quinamicque yn omentin tlahtoque ynic ce yehuatl yn omoteneuh ynic ome ytoca cacamatzin Teohua teuhctli tlahtohuani catca tlayllotlacan Ama^qmecan ynic ome yehuatl yn omoteneuh tlacpac yn itoca Quauhcehcecuitzin tlamaocatl teuhctli tlahtohuani catca panohuayan auh ynin omentin tlahtoque ontecpantli yn cihua quinnechicoque in cenca cuacualtin mahuiztique in chipahuaque catca çan nican macehualtzitzinti ymichpochhuan catca quimitlanilique yn omoteneuhque tlahtoque catca yhuan oc cequintin tlaçopipiltin catca ynic quimitlanque quinmochpochtihque quinchichiuhque quinmacaque in  quenami yhcuac on quinemiltiaya tlahtoque yncihuahuan in mahuiztic cueytl yhuan huipilli yc quinchichiuhque yhuan yuh mihtohua quintenque quimaaltihque temazcalco quinyecxoteçonhuique quinyeyectzicahuazhuique quinxauhque auh// ye oquincencauhque inca tenamicque in omoteneuhque omentin tlahtoque quimonnamictihque quintlauhtihque yn españoles yhuan quimonnamictihque chicontzontli ypan matlacpohualli pesos ypâ ca in coztic teocuitlatl ynepapan cozcatl yc tlachiuhtli auh yn iyacayocan ynic cetlayacatl ytztlacoçauhcan y huel oncan motenehua amaquemecan ayac tlahtohuani catca yn ihcuac ^y auh quemaca oncatca// yn oncan in yn itech pohuia tlahtocayotl oqu ichichiyan coçoltica onoc yn ihcuac quimacaca Mexico Tenuchtitlan tlahtohuani catca Moteuhcçozatzin xocoyotl ca ytlatzin yhuanyolqui catca yece yn ihcuac nican quiz omoteneuh hernando cortes capitan ca piltontli ye quin ye chicuexiuhtia yn omoteneuh cihua yllacatzin ayemo quimati macichui yehuatl ytech catca ytztlacoçauhcan tlahtocayotl / auh ca quihtotihui in huehuetque catca/ yn ihcuac nican  quiz omoteneuh hernando cortes capitan amo quimocuiti in cacamatzin Teohua teuhctli ynic tlahtohuani catca tlayllotlacan  Amaquemecâ quitlatlani quilhui in capitan aquin tlahtohuani nican Ama^qmecan cuix tehuatl yc nimâ quinanquilli çan quihuil Ca a// nehuatl in nitlahtohuan ca ye amomiquilli yn tlahtohuani catca ytoca Ayoquantzin chichimeca teuhctli auh ca ça ypiltzin yn oncatqui ytoca cihua yllacatz ma canati yc niman canato yn ocanato yc niman connexti quittiti yn capitan hernando cortes yn oquichpiltzintli cihua yllacatzin quilhui Teotle ma ximottilli ca huel yehuatl in in tlahtohuani nican  ytztlacoçauhcan Ama^qmecan auh yn o yuh quittac Capitan yn oquichpiltzintli cihua yllacatzin yc niman quihto in capitan ynin piltzintli aocmo ytoca yez cihua yllacatz yehuatl nicmaca y notoca yn ihcuac mocuaatequiz ytoca yez Don hernando Cortes O yhui n oncan in   quimacatiquiz yn itoca Capitan yn piltzintli cihua yllacatzin ynic ça tepan yc mocuaatequi ytoca mochiuh Don hernando cortes auh ^y nican tlahtohuani catca huehueyotzintli tzacualtitlan tenanco amo tenamic amo quimottiti yn omoteneuh hernando cortes capitan yuh quihtotihui yn huhuetque catca can motlati mochololti mochtin quinhuicac yn icihuahuan ompa motlatito yn itocayocan tlacoyahualco yn icanpa xoyactepetl // ça tepan  hualmocuep ^y nican motlallico auh ça ycel nican quicauhtiaca yn omoteneuh yteuhctlahtocauh// yn itoca xiuhtzin tlalquicatzin tlayllotlac teuhctli no yhuan yehuatl tenamic Auh çan no yuh mochiuh yn Miccacalcatl tlaltetecuintzin chichimeca teuhctli tlahtohuani catca tecuanipan çan mauhcaya yuhqui n çan chollo yn oquimah ye huallaci españoles amo nican quinmochielti ye Mexico callac ytlan motlallito yn ihuayolqui huey tlahtohuani Moteuhcçomatzin xocoyotl yc cen yah aocmo yc hualmocuep ^y nican tecuanipan Ama^qmecan auh yn omoteneuh hernando cortes capitan çan omilhuitihtiquiz in mocehui nican Ama^qmecan auh y macehualtin nican quinpa //hui oncate onxiquipilli ypâ  matlactzontli ynic tomacuilcantian auh yc niman yah callac in Mexico Tenuchtitlan yn capitan ytlan motlallito in huey tlahtohuani Moteuhcçomatzin xocoyotl çan pacca yocoxca quihualnamic yn ipan omoteneuh xihuitl de años auh yn o yuh yah Mexico tenuchtitlan in capitan hernando cortes auh çan icampa yn onmomiquilli yn omoteneuh cacamatzin Teohua teuhctli tlahtohuani catca tlayllotlacan Ama^qmecan ynin ye omihto ca nican tzacualtitlan tenâco ychan catca huel ompa tlacatl yn atlauhtlan quaxochpan auh ynic ompa tlahtocatito omoteneuh tlayllotlacan Ama^qmecan çan ipampa yn icihuauh yn itoca tlahco cihuatzin tlahtocacihuapilli ompa ychan yn itztlacoçahuacan Ama^qmecan ynic oncan ytech otlacatque yn omoteneuhque omentin tlahtoque Don Thomas de Ssan Min Quetzalmaçatzin yhuan yteyccauh Don Juan de Sandoval tecuanxayacatzin auh yn ihcuac y ye momiquiliznequi yn omoteneuh tlahtohuani cacamatzin Teohua teuhctli yuh mihtohua quinnahuatitehuac yn omoteneuhque omentin ypilhuan quimilhui xihualhuiayan yn annopilhuan xiccaquican ytla ye oninomiquilli niman anyazque yn ompa tochantzinco Tzacualtitlan tenanco ompa anquipiatihui yn altepetl ompa antlahtocatitihui ca tel oc yehuantin quimati in tzacualtitlan Tenanca ca amî pilhuan yn annopilhuan ca yehuantin ompa amechtlahtocatlalizque yehica yn oncan in nicatqui ca amo tochan ca çan tocihuacan ma camo nican amo ca necahcayahualoz Ca huel ompa tochan o quichtechihualiztica in tzacualtitlan Tenanco yc niman quinanquillique quilhuique tlacatle tlahtohuanie otlacauhqui y moyollotzin otitechmocnelili ytla otimomoquilli ma yuhqui ticchihuazque ma tiyazque in tzacualtitlan tenâco yn iuh titechmonahuatilia auh yuh quichiuhque yn o yuh momiquilli tlahtohuani cacamatzin yn ompa tlayllotlacan Ama^qmecan yc niman huallaque in nican tzacualtitlan Tenâco yn omoteneuhque omentin ypilhuan quetzalmaçatzin yhuan Tecuanxayacatzin motlallico auh ynin omoteneuhque omentin tlahtocapipiltin macihui motenehua ymomextin nican tzacualtitlan Tenanca yece ye omihto tlacpac ca amo nican tlayllotlacan pouhque catca ynic ceccan yyacayocan tlahtolloyâ catca yn ipan î tzacualtitlan Tenancayotl auh ca ye huel ompa pouhque huel ompa tepilhuan catca yn atlauhtlan quaxochtenco ynic occan catca tlahtocayotl nican ypan tzacualtitlan tenancayotl yn ihcuac oc ye huecauh catca yn o yuh mihto tlacpac yn ayemo yuh techpehuaya Mexicatl auh y ye yuh otechpeuh yhcuac yc cen poliuh yn atlauhtlan tlahtocayotl yece in ompa tepilhuan pipiltin amo yc poliuhque yn itech quiça Popocatzin atlauhtecatl teuhctli catca yn iuh yehuantin nican omoteneuhque omentin ca yxhuihuan yhuan oc cequîtin miequintin ca mochintin ypilhuantzitzinhuâ yehuatl yn omoteneuh tlacatl cacamatzin Teohua Teuhctli catca motenehua atlauhteca pipiltin


Elementos en Tlachia

MATRITENSES - RP_266v

Elemento: huipilli


Sentido: blusón, camisola, huipil

Valor fonético: huipil

https://tlachia.iib.unam.mx/elemento/05.07.05

huipilli 

Paleografía: vipilli,
Grafía normalizada: huipilli
Tipo: r.n.
Traducción uno: vestidura de muger.
Traducción dos: vestidura de mujer.
Diccionario: Rincón
Fuente: 1595 Rincón
Folio: 92.
Notas: huipilli Esp: uge--

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/19950

MH: ATENCO - 387_733r

Elemento: huipilli


Sentido: blusón, camisola, huipil

Valor fonético: huipil

https://tlachia.iib.unam.mx/elemento/05.07.05

huipilli 

Paleografía: vipilli,
Grafía normalizada: huipilli
Tipo: r.n.
Traducción uno: vestidura de muger.
Traducción dos: vestidura de mujer.
Diccionario: Rincón
Fuente: 1595 Rincón
Folio: 92.
Notas: huipilli Esp: uge--

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/19950

MH: TEPETZINCO - 387_553r

Elemento: huipilli


Sentido: blusón, camisola, huipil

Valor fonético: !

https://tlachia.iib.unam.mx/elemento/05.07.05

huipilli 

Paleografía: vipilli,
Grafía normalizada: huipilli
Tipo: r.n.
Traducción uno: vestidura de muger.
Traducción dos: vestidura de mujer.
Diccionario: Rincón
Fuente: 1595 Rincón
Folio: 92.
Notas: huipilli Esp: uge--

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/19950

TELLERIANO - 385_25v

Elemento: huipilli


Sentido: blusón, camisola, huipil

Valor fonético: huipil

https://tlachia.iib.unam.mx/elemento/05.07.05

huipilli 

Paleografía: vipilli,
Grafía normalizada: huipilli
Tipo: r.n.
Traducción uno: vestidura de muger.
Traducción dos: vestidura de mujer.
Diccionario: Rincón
Fuente: 1595 Rincón
Folio: 92.
Notas: huipilli Esp: uge--

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/19950

TEPETLAOZTOC - K35_A

Elemento: huipilli


Sentido: huipil, blusón

Valor fonético: huipilli

https://tlachia.iib.unam.mx/elemento/05.07.05

huipilli 

Paleografía: vipilli,
Grafía normalizada: huipilli
Tipo: r.n.
Traducción uno: vestidura de muger.
Traducción dos: vestidura de mujer.
Diccionario: Rincón
Fuente: 1595 Rincón
Folio: 92.
Notas: huipilli Esp: uge--

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/19950