Buscar:  
Diccionarios:
Alarcón
Arenas
Bnf_361
Bnf_362
Bnf_362bis
Carochi
CF_INDEX
Clavijero
Cortés y Zedeño
Docs_México
Durán
Guerra
Mecayapan
Molina_1
Molina_2
Olmos_G
Olmos_V
Paredes
Rincón
Sahagún Escolio
Tezozomoc
Tzinacapan
Wimmer
Palabra: Palabra exacta  Inicio Cualquier parte
En: Náhuatl Grafía normalizada Traducción
Resultados

icpac ana 

Paleografía: ycpac ana, nite
Grafía normalizada: icpac ana
Prefijo: nite
Tipo: v.t.
Traducción uno: traer alguno de los cabellos por fuerza, pt. teicpac onitean. (39)
Traducción dos: traer alguno de los cabellos por fuerza, pt. teicpac onitean. (39)
Diccionario: Sahagún Escolios
Contexto:TRAER ALGUNO DE LOS CABELLOS POR FUERZA, PT. TEICPAC ONITEAN. (39)

Capi. qujnto
Tlaloca tecutli (1). Teutl ypan machoya, ytech (2) tlamiloya yn quiauitl (3) yn atl, yuh quitouaya yeh quichiua yn ticqua (4), ÿn tiqui (5), yn qualoni (6), yn iuani (7), yn tonënca (8), yn toyolca (8), yn tocochca, yn toneuhca (8), yn tocemilhuitiaya (8) yn tonacayotl (9), in ye ixquich xopanyotl (10) yn itzmolintoc (11) ÿn celiztoc (12), yn quilitl, ÿn vauhtli (13), yn chian (14), yn ayotetl (15), yn etl (16), ÿn metl (17), yn nopalli (18), yoan yn oc (19) cequi yn amo (20) qualoni, ÿn xochitl (21), ÿn xiuitl (22). Auh (23) yn iqüec ylhuiquixtililoya (24), achtopa navilhuitl moçavaya, motlalocaçauaya yn tlamacazque (25), ÿn moteneua calmecac (26) movapaua (27), mozcaltia (27). Yn iquac oacic navilhuitl, in ye neualco (28), in yeilhuitl muchiua, matlänpapachoaya (29) mopopolactiaya (29) in vey apan (30), amo yviyan, amo motlamachuia (31) ÿn atlan (32) önmotzotzopontitlaça (33), önmotzotzopontimayaui, çän monetechuia (34) vncan çoquitlan (35) quinemitia (36), quipopolactia (37), quiuilana (38), ycpac (39) cantinemi. quititilicça (40). atlan tlatzotzopotztinemi (41). aycoxochtinemi (41). tlamoMolotztinemi (42) ÿnmac mouiuitlatinemi (43) ÿn tlamacazque yn otlatlaco. yn calmecac ytlâ (44) oncholo. Yntlanel (45) çan aca önmotepotlami (46), ytla oconicxixopeuh (47). ocuel (48) yc (49) onacique (50). ye ic ÿnmal (51) ça (52) quipipie, aocmo conixcaua (53) ynic catlampapachozque (54). Auh amo (55) çâ quenin quipoloa (56), vel quicocoltia (57), quellelaxitia (57), çän (58) quën quimattoc, ça mopopoçauhtoc (59), ça yçomocatoc (60), ça micqui (61) yn quiualmayaui (62) atenco: ayac (63) vel ypan (64) tlatoa, vncan (65) quimonana (66) yn intahuän yn ïnnanvan. Auh (67) yn aquin quitlamauhcayttilia (68) yn quitlatënmachilia ypiltzin, ynic amo catlampapachozque conquixtiaya (69), ytlatzin (70) quïnmacaya yn tlamacazque, aço totolin (71), aço tlaqualli (72): yc (73) quicavaya (74). Auh yn iquac hin, ÿn noviyan techachan (75) ÿn cecencalpan (75) etzalqualoya (76), cecënyaca (77) metzalhuiaya (78). yoan etzalmacevaloya (79), cintopiltica (80) mitotia (81), tepan (82) cacalaqui, motlatlaeuia (83), motlatlaytlania (83) yn etzalmaceuhque (84), çän (85) mucheh yn etzalli (86) quïnmaca (87) ÿn xoxocvicol (88), ymeetzalcon (89) yntlan (90) caana. Jn yehoantin hïn moteneua tlaloque yntech tlamiloya ÿn mixtli, yn quiauitl, yn teciuitl, ÿn cepayauitl, yn ayauitl yn tlapetlaniliztli, yn tlatlatziniliztli, yn teuitequiliztli.
= Capitulo quinto
De las nubes
Las nubes y las pluvias atribuianlas estos naturales a un dios que llamavan Tlalocatecutli, el cual tenia muchos otros debaxo de su dominio, a los cuales llamavan tlaloques y tlamacazque. Estos pensavan que criavan todas las cosas necessarias para el cuerpo, como maiz y frixoles, etc., y que ellos embiavan las pluvias para que naciessen todas las cosas que se crian en la tierra. Y cuando hacian fiesta a este dios y a sus subjectos, antes de la fiesta ayunavan cuatro dias aquellos que llaman tlamacazque, los cuales moravan en la casa del templo llamada calmecac. Y acabado el ayuno, si algún defectuoso entre ellos havia, por honra de aquellos dioses le maltratavan en la laguna, arrastrandole y acozeandole por el cieno y por el agua; y si se queria levantar, tornavanle por fuerça a meter debaxo del agua, hasta que casi le ahogavan. A los que en la casa llamada calmecac hazian algún defecto, como es quebrar alguna basija o cosa semejante, los prendian y tenian guardados para castigallos aquel dia. Y algunas vezes los padres del que asi estava preso davan gallinas o mantas o otras cosas a los tlamacazques, porque lo soltassen y no lo ahogasen. A los que maltratavan de esta manera ni sus padres ni sus parientes osavan favorecellos ni hablar por ellos, si antes no los havian librado, estando presos. Y tanto los maltratavan, hasta que los dexavan casi por muertos, arrojados a la orilla del agua; entonces los tomavan sus padres y los llevavan a sus casas.
En esta fiesta de estos dioses todos los maceoales comian maiz cozido, hecho como arroz, y los tlamacazques andavan bailando y cantando por las calles; en una mano traian una caña de maiz verde, y en otra una olla con asa. Por este modo andavan demandando que les diesen maiz cozido, y todos los maceoales les echavan en las ollas que traian de aquel maiz cozido. Estos dioses dezian que hazian las nubes y las lluvias, y el granizo, y la nieve, y los truenos, y los relampagos, y los rayos.

1: El dios de su payso terrenal. el dios de las nubes. o el dios de la lluuias. truenaos nublados.
2: atribuir. pres. tetech nictlamia. p. tetech onictlami.
3: lluuia.
4: comer p. onitlacua.
5: beuer. p. oniquic, onitlai.
6: Cosa comestible.
7 : cosa buena pa beuer.
8 : Cosa para sustentar la vida.
9: mantenimiento o bastimento. ca. notonacayouh.
10: las cosa que se hazen el tp?o de las aguas.
11: estar nacido alguna cosa verde como flor o yerua. o oja de arbol. p. oytzmolintoca. oceliztoca.
12: verdura pa comer. caso. noquil.
13: cenizos. ca. nouauh.
14: vna yerua en que se haze vna semilla como linaça. ca. nochie. nochiâ.
15: calabança. ca. nayoteuh. nayo.
16: frisoles. ca. neuh.
17: magueyes. ca. nomeuh.
18: ojas de tonales. ca. nonopal.
19: otras cosas.
20: no comestible.
21: flores. ca. noxochiuh.
22: yerua. ca. noxiuh.
23: y quando.
24: hazer fiesta. p. onilhuiquixti. hazer fiesta a alguno. p. oniteilhuiquixtili.
25: ministros del templo. rec. tlamacazqui.
26: la casa del templo donde morauan los que seruian al templo.
27: criarse. p. oninovapauh. oninozcalti.
28: en el fin del ayuno.
29: meter debaxo del agua al que quiere salir del agua. p. oniteatlampapacho. onitepopolacti.
30: en la mar. rec. Vey atl.
31: hazer algo con templança o con asosiego. p. onitetlamachui.
32: en el agua.
33: çabulir. o çapuçar en el agua. p. onitetzopontitlaz. onitetzopontimayauh.
34: hazer algo vnos a otros los que son de vn mismo linaje. o de vn mismo vando o de vna misma religion maltratandose o des....dose los vnos a los otros. p. otitotechuique. careçe de singular.
35: en el lodo. recto. çoquitl.
36: traer algo de aca paralla. p. onitenemiti.
37: çabulir algo debaxo del agua. p. onitepolacti.
38: arrastrar persona. pre. oniteuilâ.
39: traer alguno de los cabellos por fuerça. p. teicpac onitean.
40: dar de cozes a alguno. p. onitetitilicçac.
41: andar reboluiendo el agua andando debaxo della. p. onitlatzotzopotzine. onaicoxotztine.
42: hazer heruir el agua cô el mouimiento que haze el que anda debaxo della. p. onitlamamolotztine.
43: escabullirse de las manos de los que le quieren tomar. p. temac oninouiuitlatinê.
44: hazer algun defecto, como quebrar algo. o trastornar algo. p. ytla ononcholo. pro ytla onoconitlaco.
45: avnque algun.
46: tropeçar. pres. ninotepotlamia.
47: dar punta de pie a alguna cosa. pres. nitlacxixopeua.
48: luego.
49: por esta causa.
50: prender. ps. nicaci. p. onicacic.
51: presionero. rec. malli.
52: poner cerco para guardar a algun que no se pueda huyr. pre. onitepipix.
53: tener los ojos puestos en algûa psona para que no se escapulla. p. amo oniq?xcauh.
54: hazer aquel matratami[ent]o en el agua a aquellos que ansi castigauan. p. oniteatlampapacho.
55: demasiadamente.
56: dar tarea de cozes o mesones. p. onitepolo.
57: fatigar o afligir. p. onitecocolti. oniteellelaxiti.
58: estar a punto de muerte. p. ça quê onicmattoca.
59: anelar con gran angustia. p. oninopopoçauhtoca.
60: estar azezando como de muerte. p. oniçomocatoca.
61: el que esta a punto de morir.
62: arrojar algo. p. onicmayauh.
63: ninguno.
64: fauorecer. p. tepan onitlato.
65: de alli.
66: tomar algo. p. onicâ.
67: Y si alguo.
68: temer el mal q? a de venir a otro. p. onitetlamauhcaittili. onitetlatenmachili.
69: sacar o librar. p. onitequixti.
70: alguna cosa.
71: gallina. ca. nototol.
72: comida. ca. notlaqual.
73: por esta causa.
74: dexar. p. oniccauh.
75: en todas las casas.
76: comer mayz cozido
77: cada psona
78:hazer pa si mayz cozido. p. oninetzalhui.
79: baylar demandando el mayz cozido por calles.
80: con cañas de mayz verde. rec. cintopilli. ca. nocîtopil.
81: bailar. p. oninitoti.
82: entrar de casas en casa. p. tepan onicacalac.
83: demâdar limosna. p. oninotlatlaeui. oninotlatlaitlani.
84: los bayladores q? demandâ mayz cozido.
85: todos lo mismo.
86: el mayz cozido como arroz. ca. netzal.
87: dar. p. onictemacac.
88: olla con aso. rec. xocvicolli.
89: olla de mayz cozido. rec. etzalcomitl.
90: lleuar algo colgado de la mano. p. notlan onican.

(P_168v- P_169v)

Fuente: 1565 Sahagún Escolio
Notas: yc--