ilhuia
Paleografía:
ilhuia, nite
Grafía normalizada:
ilhuia
Prefijo:
nite
Tipo:
v.t.
Traducción uno:
preguntar a / decir / decirle
Traducción dos:
preguntar a / decir / decirle
Diccionario:
Docs_México
Contexto:PREGUNTAR A
§ Ylhuiloc yn testico y Bernardino cuix ma yca onpa otiquitac ma yelimiqui anozo pisca quito ayc za mochipa quimopieliya yn Pablo Uitznauatl ya yzquich y nicmati ynic quineltili yn itlatol quitlali yn imachiyo. §
Fuéle preguntado el dicho testigo si vido alguna vez al dicho Bernardino en la sementera cojéndola o cultibándola, dixo que no mas de al dicho Pablo Huitznahuatl y esto es lo que sabe y porques berdad lo señaló con su señal.
(Información de Pablo Uitznauatl y sus testigos Pedro Tocuiltecatl, Agustín Tecpanecatl, Francisco Zouaylacatz y Pablo García, habitantes de Tolpetlac .[1558], [48])
§ II.- Testigo.-Miguel Cehuanocatl ychan Cohuatlan omonamicti ye nauhpohualxiuhtia y ye nemi juramento oquitennamic yn ica bara de justicia ynic otlatlacoltiloc ynic amo iztlacatiz ylhuiloc xoconmelahua yn motlatol yn tla tiztlacatiz ca diablo quihuicaz yn moyollia yn manima auh yn tla huel toconmelahuaz motlatol yc mitztlaocoliliz yn totecuyo dios yhuan tonantzin Santa Maria mochipa ychpoch. §
Testigo Miguel Ceguanocatl (yndio natural desta ciudad de Mexico) vecino e morador (del dicho barrio) de Coatlan testigo presentado en la dicha razon e aviendo jurado en forma de derecho dixo diria la verdad de lo que supiese y le fuese preguntado e dixo ser de edad de ochenta años poco mas o menos y que no le toca ninguna de las preguntadas generales y que ayude dios a la verdad.
(Información tomada a Baltazar Cotolcatl, Miguel Cehuanocatl, Martín Tecaahui, Miguel Achitomecatl y Francisco Conma, habitantes de Cohuatlan, sobre las tierras de don Luis de Santa María. Año 1563, [138])
§ Auh yn oc uel teuanti za no yuiya mochipa cecexiuitl yn techtlaqueua yn Pablo y Uitznauatl ca mochipa quimopieliya ylhuiloc y testico yn axcan yn tlatoleua yn itoca Bernardino cuix ica otiquitac ma oncan elimiqui ma nozo ye tlachiqui quito yn testico ayc oniquitac za mochipa yeuatl yn Pablo oncan tiquita ya ysquich y nicmati ynic quineltili yn itlatol quitlali ymachiyo. §
Y asi nos a rogado a nosotros el dicho Pablo cada año y a tenido y poseido las dichas tierras. Fuéle preguntado al dicho testigo si a visto al dicho Bernardi[n]o alguna vez labrar o cultivar las dichas tierras o aprovecharse de los magueyes dixo que no le a bisto vez ninguna y esto es lo que sabe y no mas de al dicho Pablo Huitznahuatl, y aqui hizo su señal, [para confirmar su dicho].
(Información de Pablo Uitznauatl y sus testigos Pedro Tocuiltecatl, Agustín Tecpanecatl, Francisco Zouaylacatz y Pablo García, habitantes de Tolpetlac .[1558], [45])
§ III.- Testigo, Martin Tecaahuia ychan Cohuatlan omonamicti eepohualxiuhtia y ye nemi juramento oquitennamic yn ica bara de justicia yc otlatlacoltiloc ynic amo iztlacatiz ylhuiloc yn tla tiztlacatiz ca diablo quihuicaz yn moyollia manima auh yn tla huel toconmelahuaz motlatol ca ye mitzmotlaocoliliz yn totecuyo dios yhuan tonantzin Santa Maria mochipa ychpochtli. §
Testigo Martin Tecaahuia (yndio) vecino y natural (del dicho barrio) de Coatlan testigo presentado en la dicha razon e aviendo jurado en forma de derecho dixo diria verdad de lo que supiese y le fuese preguntado e siendo preguntado dixo ser de edad de sesenta años poco mas o menos y que no le toca ninguna de las preguntas generales y que ayude dios a la verdad.
(Información tomada a Baltazar Cotolcatl, Miguel Cehuanocatl, Martín Tecaahui, Miguel Achitomecatl y Francisco Conma, habitantes de Cohuatlan, sobre las tierras de don Luis de Santa María. Año 1563, [142])
§ [F. 2v.] III.- Testigo Miguel Achitomecatl ychan Cohuatlan omonamicti ye napohualxiuhtia y ye nemi juramento oquitennamic yn ica bara de justicia yc otlatlacoltiloc ynic amo iztlacatiz ylhuiloc in tla tiztlacatiz ca diablo quihuicaz yn moyollia manima auh tla huel toconmelahuaz yn motlatol ca ye mitzmotlaocoliliz yn totecuyo dios yhuan tonantzin Santa Maria mochipa ychpochtli. §
Testigo Miguel Achitomecatl (yndio) vecino e natural (del dicho barrio) de Coatlan testigo presentado en la dicha razon e aviendo jurado en forma de derecho dixo verdad de lo que supiese y le fuese preguntado e siendo preguntado por las preguntas generales dixo ser de edad de ochenta años poco mas o menos y que no le toca ninguna de las preguntas y que ayude dios a la verdad.
(Información tomada a Baltazar Cotolcatl, Miguel Cehuanocatl, Martín Tecaahui, Miguel Achitomecatl y Francisco Conma, habitantes de Cohuatlan, sobre las tierras de don Luis de Santa María. Año 1563, [145])
§ Quilhui yn juez cuis oncan [q]uimitaya yn Luys cuis ica oquitocaque [?texto incompleto]. §
Y preguntó el dicho juez que si alli abia visto a Luis y si las abian sembrado alguna vez o coxido.
(Información tomada por el juez de residencia Lucas García a Domingo Tlanauaua, habitante de Tecpantzinco, a Pedro Topancouatl, habitante de Moyotlan, a Alonso Tlapixqui habitante de Tecpantzinco. Año 1557, [11])
§ Ylhuiloc yn testico cuix ica oncan otiquitac y Bernardino ma oncan elimiqui anozo ye toca anozo pisca quito yn testico ayc oniquitac zan mochipa yeuatl oniquitac yn Uitznauatl ya ysquich y nicmati yniquineltili yn itlatol quitlali ymachiyo. §
Fue preguntado este testigo si vido al dicho Bernardino cojer alguna sementera o sembrar o cultivar en las dichas tierras ; dixo que no mas de al dicho Pablo Huitznahu[a]tl y esto sabe y no mas y porque se le dé credito hizo aqui su señal.
(Información de Pablo Uitznauatl y sus testigos Pedro Tocuiltecatl, Agustín Tecpanecatl, Francisco Zouaylacatz y Pablo García, habitantes de Tolpetlac .[1558], [51])
§ V.- Testigo. Francisco Conma ychan Cohuatlan omonamicti eepohualxiuhtia y ye nemi juramento oquitennamic yn ica vara de justicia ynic amo iztlacatiz ylhuiloc xoconmelahua yn motlatol yn tla tiztlacatiz ca diablo quihuicaz yn moyollia manima auh tla huel toconmelahuaz motlatol yc mitzmotlaocoliliz yn totecuyo dios yhuan tonantzin Santa Maria mochipa ychpochtli. §
Testigo Francisco Conna (yndio) vecino y natural (del dicho barrio) de Coatlan testigo presentado en la dicha razon e abiendo jurado en forma de derecho dixo diría verdad de lo que supiese y le fuese preguntado. E siendo preguntado por las preguntas generales dixo ser de edad de sesenta años poco mas o menos y que no le toca ninguna de las preguntas generales y que ayude dios a la verdad.
(Información tomada a Baltazar Cotolcatl, Miguel Cehuanocatl, Martín Tecaahui, Miguel Achitomecatl y Francisco Conma, habitantes de Cohuatlan, sobre las tierras de don Luis de Santa María. Año 1563, [149])
DECIR
§ Niman ocualquiz yn ymon Antonio Josephe onechilhui tlein ticmottililia calli oniquilhui ca niccohuilia yn Juan de Escalante niman onechnanquili onechilhui tleyen in quinamacaz Juan de escalante cuix yaxca ytlatqui ca yaxca yn inamic. §
Y salió de ellas (un español) yerno de Anton Josephe (yndio) y le dixo que mirava a las dichas casas y este testigo le respondió que las queria conprar a Joan de Escalante el qual le respondió que no las podía vender el dicho Joan de Escalante porque no heran suyas, sino de su muger.
(Posesión de casas y terrenos dada a María Gerónima y contradicción de Magdalena Inés. Información tomada a cinco testigos. Año 1592, [829])
DECIRLE
§ Yuh nicmati yepohualli ochicome xihuitl yquac yn hualhuillohuac Colhuacan ynic tlalmaco Sant Juan San Pablo San Sebastian Santa Maria Ynic nixpan mochiuh tiqualhuicaque yn Atococtzin catca yuh techilhui huel xiquittacan yn quaxochtli. §
Y asi sé que a sesenta [tachado : años] y siete años que fue quando binieron a Culhuacan quentonces se dieron tierras a los de San Juan y San Pablo y San Sebastian, Santa Maria e hizose en mi presencia porque benimos con Atococtzin, ya difunto, porque nos dijo tener quenta con los linderos y mojoneras.
(Información tomada a los ueuetque de Cohuatlayauhcan, sobre las tierras que los moyoteca recibieron de don Pablo Xochiquetzin. Año 1589, [626])
Fuente:
1551-95 Docs_México